Binnen de horeca zijn er ontelbare situaties waarin het gebruik van wegwerpservies onvermijdelijk is of op zijn minst grote voordelen biedt. Denk aan de talloze fastfoodketens of bijvoorbeeld koffie-to-go services. Nu mogen ze nog, maar over een tijdje is het voorbij met de plastic verpakkingen. Het traditionele wegwerpservies is namelijk vanaf 2024 volledig verboden. Wat zijn voor de horecaondernemer de beste alternatieven?
Duurzame alternatieven voor plastic verpakkingen
Sinds het Klimaatakkoord van Parijs (2015) heeft de overheid als doel ons land systematisch te verduurzamen. Een van de doelstellingen uit het akkoord is het drastisch verminderen van ons plastic afval en het terugdringen van de zogenaamde plasticsoep die in onze zeeën drijft. Concrete Haagse maatregelen bestaan uit het invoeren van meer bioplastics, het reduceren van afval en het stimuleren van hergebruik en recycling met behulp van de Europese Single-Use Plastics-richtlijn (SUP). Hoe speel je hier als ondernemer het beste op in om eventuele problemen voor te zijn?
Om dit te weten te komen is het belangrijk om de duurzame alternatieven voor plastic verpakkingen op een rijtje te hebben. Deze bestaan uit:
- Bakjes en draagtassen gemaakt van maïs;
- Verpakkingen voor groente, fruit en brood op basis van suikerriet;
- Meeneembakjes op basis van cellulose;
- Paperfoam op basis van aardappelzetmeel, voor verpakkingen van bijvoorbeeld eierdozen;
- Drinkrietjes gemaakt van graanstengels.
Zoals je ziet, zijn alternatieven op basis van plantbare grondstoffen de toekomst. Het grootste voordeel hiervan is dat dit onuitputbare grondstoffen zijn. Aardappelen of maïs kun je uiteraard eeuwig opnieuw blijven planten. Toch is het allemaal niet zo eenvoudig als het lijkt. De verschillende vormen van biologisch afbreekbaar plastic zijn talrijk en er zijn op dit moment nog grote verschillen in de manieren van verwerking en recycling tussen de verschillende vormen. Zo bestaan er bioplastics en biobased plastics, die op hun beurt weer uit verschillende samenstellingen kunnen bestaan. Veel van deze biobased plastics zijn niet op tijd vergaan om in professionele composteerinstallaties te verwerken, waardoor ze het recycle-proces juist belemmeren. Alleen bioplastics met het Kiemplantlogo of OK-Compost logo kunnen vandaag de dag verwerkt worden door deze installaties. In de volgende alinea proberen we de voor- en nadelen van bioplastics en biobased plastics zo helder mogelijk uiteen te zetten.
Lees ook: Per 1 juli betaalt de klant extra voor plastic wegwerpverpakkingen
De vormen van bio(based) plastic
De ene soort plastic is de andere niet. Zoals gezegd, worden de meeste traditionele plastics gemaakt uit aardolie. Er zijn echter ook plastics die gemaakt worden uit hernieuwbaar materiaal (biobased plastics). En soms is plastic biologisch afbreekbaar (bioplastic), ook wel composteerbaar of biodegradeerbaar genoemd. Om het begrijpelijk te houden wordt er in dit artikel geen verder onderscheid gemaakt tussen bio & biobased plastic.
Bio- & biobased plastic worden beide gemaakt uit hernieuwbare, biologische materialen, zoals maiszetmeel, suikerriet of plantaardige vetten en oliën. Het heeft in principe grotendeels dezelfde eigenschappen als traditioneel plastic, dat gemaakt wordt uit aardolie en mag daarom gewoon bij het PMD-afval.
Voor- en nadelen
Over de voor- en nadelen van alle verschillende soorten biologisch plastic zijn zowel de politiek als de wetenschap nog verre van eensgezind. Algemeen gezien is een voordeel van bio- & biobased plastic dat het gemaakt wordt uit een hernieuwbare bron (in tegenstelling tot plastic gemaakt van aardolie) en dat het meestal minder broeikasgas uitstoot. Maar deze vormen van plastic hebben ook nadelen. De grondstoffen worden vaak geproduceerd op landbouwgrond, en dat kost ruimte. Die ruimte kan ook gebruikt worden voor de productie van voedsel. Bovendien worden er voor het verbouwen van de grondstoffen kunstmest en bestrijdingsmiddelen gebruikt. De productie daarvan kost energie en dat gebruik levert weer schade op aan natuur en ecosystemen.
Verreweg het grootste voordeel van bio(based) plastics is de besparing op fossiel brandstofgebruik door het gebruik van hernieuwbare biomassa. Dit levert een lagere CO2-uitstoot op van tussen de 50 en 100 procent ten opzichte van traditioneel plastic. Grootste nadeel van bio(based) plastics is de kennisachterstand bij een groot deel van de bevolking. Verkeerd omgaan met deze producten zorgt namelijk voor een verstoring van de huidige processen rondom recycling, waardoor deze vormen van plastic aan haar doel voorbijgaan.
Lees meer over de verpakkingstransitie
- SwapBox: het optimale systeem voor herbruikbare verpakkingen
- Wegwerpplastic vanaf 2024 verboden
- Snel én duurzaam: disposables in de fast casual sector
- Paardekooper: Rethinking packaging
Inzamelen en hergebruiken als beleid
Het uiteindelijke doel van plastic afval is namelijk om hier weer nieuwe grondstoffen van te maken. Een proces waar men al sinds jaar en dag mee bezig is. Internationaal gezien doet Nederland het goed. Uit cijfers van het Afvalfonds Verpakkingen blijkt dat wij in 2017 50% van alle op de markt gebrachte kunststof verpakkingen recycleden. Met dat percentage lag Nederland al ruim voor op de Europese doelstelling van 22,5% in 2019.
Recyclen is overigens niet altijd makkelijk. In één product zitten vaak verschillende plastics, die we niet goed kunnen scheiden. Het Nationaal Testcentrum Circulair Plastics (NTCP) in Heerenveen wil hier verandering in brengen. Zij werken aan het verbeteren van technieken voor het sorteren en recyclen van kunststof verpakkingen.
Maar hoe draag je hier als ondernemer nou je steentje aan bij? Simpel, sorteer bijvoorbeeld je plastic en plaats het in een aparte afvalcontainer. Maak hierover afspraken met je afvalinzamelaar. Op de website van Rijkswaterstaat vind je tips voor het scheiden en verzamelen van plastic verpakkingen.
Methoden om minder plastic te gebruiken
In de basis blijft het voor ondernemers het beste om zo min mogelijk plastic te gebruiken. Maar niet voor alle soorten plastics zijn al duurzame alternatieven. Wil je toch minder plastic gebruiken? Kijk dan of er manieren zijn die het milieu minder belasten. In de voedingssector zijn op dit moment alternatieven nog lastig te vinden. Daarnaast is plastic ideaal om voedsel in te bewaren. Het laat geen lucht en vocht door. Glas als alternatief is niet gebruikersvriendelijk.
Je kunt wel denken aan alternatieven die in ieder geval minder plastic gebruiken. Het beste voorbeeld hiervan is het deels gebruiken van karton. Denk bijvoorbeeld aan een nieuwe vleesverpakking die voor het grootste deel uit karton bestaat, maar slechts wordt afgedekt met plastic folie. Voordeel van deze verpakking is dat het plastic makkelijk van het karton te scheiden is. Daardoor zijn de afzonderlijke materialen eenvoudig apart te recyclen. Bovendien gebruik je dan minder plastic ten opzichte van volledig plastic materiaal.
Leren van een andere verpakkingsindustrie
Maar ook op de papier- en kartonindustrie is al jarenlang kritiek. Niet alleen het gebruik van op duurzame wijze gewonnen grondstof (karton) is namelijk van belang, ook de productie methode telt. De papier- en kartonindustrie neemt de kritiek van milieubewegingen al decennia ter harte. Gevolg is dat die branche een voorsprong heeft op de plastic producenten die pas sinds een paar jaar met de kritiek te maken krijgen.
Deze jarenlange kritiek op de kartonindustrie heeft geleid tot enorme investeringen. Hierdoor is de productie van papier en karton efficiënter en energiezuiniger gemaakt. Dat maakt het productieproces minder milieubelastend en bovendien is de CO2-uitstoot gereduceerd. Maar hoe heeft deze industrie dit weten te realiseren? De fabrieken brachten het waterverbruik sterk terug, waarbij meer dan 95% van het opgepompte water gereinigd teruggaat naar de bron. Emissies van schadelijke stoffen in het geloosde water daalden door de installatie van steeds verbeterde afvalwaterzuiveringen met tientallen procenten.
Wellicht kan de plastic verpakkingen-industrie hier van leren. Voorbeelden van papier- & kartonproducenten die out-of-the-box denken zijn legio, net als samenwerkingsverbanden. Een producent in Frankrijk deelt zijn warmte-overschot bijvoorbeeld met een naastgelegen concurrent. Er zijn heel veel fabrieken die als basismateriaal uitsluitend oud papier gebruiken. Productie-afval gaat rechtstreeks naar de energiecentrale, waar het door ontbranding voor nieuwe energie zorgt. De restproducten van die procedure zijn op hun beurt geschikt voor productie van onder meer asfalt. Uiteindelijk levert elke industrie een zekere belasting van het milieu op. Maar in de afgelopen twintig jaar heeft de papierindustrie extreme verbeteringen doorgevoerd.
Wees creatief
Als er toch plasticafval is, doe er dan iets nuttigs mee. Een goed voorbeeld is Recycled Island Foundation. Deze organisatie maakt met het zwerfvuil uit de Maas een soort drijvend park. De drijvende groenstructuren trekken flora en fauna aan en geven zo de haven een groener karakter. Een mooi voorbeeld van denken in oplossingen.
Maar hoe gek het ook klinkt, plastic is bij sommige producten nog steeds het beste en meest duurzame materiaal. Ondanks dat er hard wordt gezocht naar manieren om kunststof te vervangen, ontkom je er soms niet aan. De specifieke eigenschappen van plastic worden in papier veelal gevonden in het toevoegen van barrières.
Waar geen of beperkte barrières nodig zijn, bijvoorbeeld bij droge producten die geen vervuiling aan de verpakking geven, kan in plaats van een kunststof beter papier of karton ingezet worden. In praktijk zijn er vaak barrières nodig. Ter voorkoming van doordringing/migratie en verdampen van het product en/of verzwakken van de verpakking.
Lessen voor de ondernemer
Denk bij het ontwerp van het product al na over toekomstig hergebruik. Ofwel circulair ontwerpen. Moonen Packaging ontwierp composteerbare koffiebekers, gemaakt van rietsuiker. Het bedrijf ontwikkelde samen met een afvalverwerker een verzamelsysteem. De afvalverwerker haalt de duurzame koffiebekers op en verwerkt het milieuvriendelijk. Zij zetten dit om tot biogas en compost. Deze grondstof vormt weer de basis voor nieuwe producten. Hiermee is de cirkel rond. Afval als grondstof.
Kortom, bioplastic in het restafval gaat naar de afval-energiecentrale. De warmte die vrijkomt bij verbranding van restafval wordt gebruikt om elektriciteit te maken. Daardoor zijn er minder aardolie, gas of kolen nodig en dat is goed voor het milieu. De opgewekte stroom mag als groene stroom verkocht worden.
Dit is slechts één mooi voorbeeld van een circulair gemaakte keten. Samen staan we sterk en zijn we machtig om dit probleem het hoofd te bieden. Laat het een inspiratie zijn voor alle horecaondernemers in de strijd tegen het reduceren van plastic. Op naar een gezonde toekomst en een duurzame wereld!
Meer weten? Lees hier alles over de nieuwe maatregelen rond de Europese Single-Use Plastics-richtlijn.
